Σκέψεις για τη “Νόρα” του Ίψεν σε σκηνοθεσία Θ. Τερζόπουλου, θέατρο Άττις, 2019. Της Λίνας Μπασούκου
Στην παράσταση του Θεόδωρου Τερζόπουλου, η εστίαση στις κοινωνικές και ψυχαναλυτικές παραμέτρους της δράσης των υποκειμένων δηλώνεται εξαρχής και η κατανάλωση προβάλλει ως θέμα ταυτοτικό για τη Νόρα Χέλμερ. “I am happy. My husband is happy. My children are happy. Everybody is happy” αναφωνεί χαρούμενη η καρδερίνα-Νόρα πριν από τη σκηνική της είσοδο, για να απαριθμήσει στη συνέχεια, με όρεξη ακόρεστη και ρυθμούς ιλιγγιώδεις, τα προϊόντα που δίνουν σάρκα και οστά στην ευτυχία της. Εξάρτημα αυτονόητο του συζύγου της Τόρβαλντ (που κι αυτός ενεργεί με την αφοσίωση του σκλάβου στην εργασία του, αφού μόνο έτσι θα προκύπτουν τα κέρδη-καύσιμα για να παραμένει άσβηστη η εστία οικογενειακής επιτυχίας στο κουκλόσπιτο), η γυναίκα-σκιουράκι αυτοπροσδιορίζεται με ασφάλεια σε μια φωλίτσα δομημένη από ψώνια, χάδια, λεφτά, κομφορμισμό, με έμφορτες ηδονής και πλήρωσης θυσίες στον Θεό της Ευταξίας. Έτσι, ο εαυτός διαφεύγει ολοκληρωτικά, οι κοινωνικές και ατομικές νόρμες δοξάζονται καρκινοβατώντας, υποβασταζόμενες από άλλες νόρμες, σε παιχνίδια κατόπτρων χωρίς τέλος και χωρίς επιστροφή, πολλαπλασιαζόμενα με σκανδαλιστική ευκολία. Όταν όμως το παιχνίδι φρεσκάρει ζοφερά, μέσα από την απειλητική πνοή του υπαλλήλου της τράπεζας-καταλύτη Κρόγκσταντ, το αστικό σαλόνι κραυγάζει, καθώς διαθλάται κι αποσυντίθεται στο “μαύρο, παγωμένο νερό” των θεμελίων της ύπαρξής του. Ο σύζυγος στήνει τη γαλιάντρα του στα έξι μέτρα, στρέφει την κάνη πάνω της, σκοπεύει, για να την αποσύρει χαλαρωμένος, όταν πια η σουβλερή μύτη του Κρόγκσταντ έχει στρογγυλέψει άδοξα, υποταγμένη στον πετυχημένο τραπεζίτη Τόρβαλντ Χέλμερ.
Ωστόσο η συνθήκη της τελετουργίας για τη Νόρα έχει πια σπάσει, αφού το υλικό της καθημερινότητας σκόνταψε καθοριστικά στο άυλο του μέσα βίου. Το μέλλον των σχέσεων της ηρωίδας δεν μπορεί να συνεχίσει να διαγράφεται μέσα στην αρραγή επαναληπτικότητα των περιστροφών του Ήλιου-Νόρας γύρω από τη Γη-Τόρβαλντ.
To σημειακό σύμπαν της παράστασης ερευνά με ακρίβεια τις αρμονίες της ιψενικής παρτιτούρας, εμβαθύνει στη δυναμική τους επεκτείνοντάς τες -ο δρόμος προς τη “λύση” των διάφωνων συνηχήσεων διαφαίνεται σύνθετος. Η κουκλίτσα εγκαταλείπει, σύμφωνα με το κείμενο του έργου, το σπίτι-μπούνκερ της, ωστόσο οι σκηνοθετικές επιλογές του Τερζόπουλου φαίνεται να αφήνουν εσκεμμένα αόριστο περιθώριο ελπίδας ώστε αυτή να (επαν)ανακαλύψει το ανθρώπινο στίγμα της σε νέα πεδία ζωής και δράσης. Μέσα από τον χειρισμό των σκηνικών διατυπώσεων και του δραματικού λόγου, η τελευταία σκηνή βρίθει αμφισημιών, η τάση προς την ανάδυση του Εγώ φαίνεται ταυτόχρονα να εγγράφεται στις συντεταγμένες μιας χοϊκά εκπεφρασμένης κατάδυσης στο δεδομένο infernum continuum. Ίσως τελικά μόνο μέσα από τη σύνθλιψη να μπορεί να ολοκληρωθεί η αυτεπίγνωση και να επιτευχθεί το desideratum της αναγέννησης.
Μια παράσταση-δοκίμιο για τον υψηλής τέχνης κι αντοχής διάλογο του δεξιοτεχνικού με το ουσιώδες και της φόρμας με την αναζήτηση των ορίων της, για την ανατρεπτική ανάδειξη των έμφυλων αναπαραστάσεων που σηματοδοτούν το δραματικό κείμενο, για την ολική χρήση του σωματικού σχήματος ως φορέα αναπαραστατικών μηχανισμών.
Λίνα Μπασούκου
Εργαστήρι θεάτρου 